Atlas Silkindi İncelemesi – Ayn Rand

Ayn Rand’ın Atlas Silkindi kitabının incelemesini buradan dinleyebilirsiniz.

İçerik Özeti

Yazıda Ayn Rand’ın kapitalizmi güzelleyen Atlas Silkindi adlı yapıtını incelemeye, edebi olarak ne kadar nitelikli bir görünüm sergilediğini açıklamaya çalışacağız.

“Politika ile uğraşmayacak kadar akıllı olanlar, daha aptallar tarafından yönetilerek cezalandırılırlar.” Platon.

Ayn Rand Kimdir?

Ayn Rand, Rusya’da doğmuş iyi eğitimli bir kadındır. 21 yaşında Amerika’daki akrabalarını ziyaret edeceğini söyleyerek Amerika vizesi almış ve Hollywood’da senaryo yazarı olabilmek için komünist Rusya’dan ayrılıp kapitalist Amerika’ya gelmiştir. Batıdan çok etkilendiğini ve kapitalizmi mantıklı bir yönetim biçimi olarak benimsediğini belirtmek olanaklıdır. Kurduğu objektivizm felsefesi de kapitalizme koşut olarak mantığı ve bireysel çıkarları önceleyen bir felsefedir. Atlas Silkindi ise onun ve feslefesinin Amerika’da tanınmasını sağlayan en önemli romanlarından biridir.

Atlas Silkindi Özeti

Atlas Silkindi, yıllardır alışılageldiği üzere bu sefer işçilerin değil işverenlerin greve gitmesini konu alan ve Dangy adındaki karakterin tanıklığında devlet müdahaleleri yüzünden işlemez hale gelen bir sistemin tıkanışını anlatmaktadır.

Roman, bin sayfadan fazla süren hacimli bir anlatı. Ancak açık yüreklilikle söylenebilir ki aksayan yerleri çok ve bazı bölümlerinde anlatı o kadar duruyor, o kadar akmıyor ki ara verip dinlenme gereksinimi duyuyorsunuz. Çoğu detay gereksiz ve uzun. Gerçi bu biraz da Atlas Silkindi’nin tezli bir roman olmasından kaynaklanıyor, okurun sürekli olarak bir felsefi sisteme ikna edilme çabasına tanık oluyorsunuz. Ama gene de belirtelim en fazla 350 sayfada bitirilebilecek bir öykü gereksiz yere sündüre sündüre uzatılmış.

Biz nitelikli yazınsal yapıtlarda, yalnızca yaşam gerçekliğine yer verilmesi gerektiğini, okurun bir düşünceye doğru yöneltilmemesi gerektiğini eğer böyle bir çaba varsa da sezdirilmeden yapılması gerektiğini düşünürüz. Ayn Rand, Atlas Silkindi de anlatacağı düşünceyi bir yaşam gerçekliği yoluyla ele almış ancak bu yaşam gerçekliğini neredeyse didaktik bir biçemle okurun gözüne soktuğu için niteliksiz bir görünüm sergilemektedir.

Atlas Silkindi Konusu

Anlatı, devletin sermayeye ilişkin hiçbir şeye karışmamasını savunuyor. Sosyal devlet kisvesi altında yapılan her düzenlemenin yalnızca sırtını devlete dayayan asalaklara ya da iş bilmez yöneticilere yaradığını iddia ediyor. Devletin ticari hiçbir düzenleme yapmaması gerektiğini söylüyor.

Ön yargısız okuduğunuzda Ayn Rand’ın gerçekten haklı olduğu noktalar var ve serbest piyasa ilkeleri doğrultusunda yönetilen bir ülkenin ekonomisinin nasıl bozulduğuna ilişkin derinlikli bir inceleme var. Ancak Ayn Rand kapitale ilişkin kendi tezini o kadar iddialı savunuyor ki maalesef bu incelemeler gölgede kalıyor ve vahşi kapitalizm söylemi daha çok ön plana çıkıyor.

Üretimi kutsal olarak görüyor ancak ona ulaşmada da her yolu mubah sayıyor. Orantısız kâr denilen şeyi görmezden geliyor. Edebiyatla her ne kadar savunduğu felsefeyi etkileyici kılmaya çalışsa da söz gelimi yaşamında çikolata tatmamış kakao üreticilerini görmezden geliyor. Sarsılmaz bir kural biçiminde dünyada çalışkan her insanın parası olduğunu aktarıyor ama biz bugünün bilgileriyle biliyoruz ki dürüst, çalışkan her insan para sahibi olamıyor ve çoğu yerde haksızlığa uğruyor. Dürüst ve çalışkan insanlar oldukları halde paraları olmadığı için tedaviye erişemeyen insanların olduğunu görmezden geliyor. Atlas Silkindi:

“Para köklerinden koparılınca ölen canlı bir güçtür. Kendine denk olamayan bir akla hizmet etmez. Bunun için mi ona kötü diyorsunuz?”

gibi ilk bakışta mantıklı ancak derinlikli düşününce adil olmayan bir çıkarıma çanak tutuyor.

Genel Değerlendirme

Kabul etmek gerekir ki Ayn Rand kitabı yazmadan önce ders çalışmış ve ekonominin temellerini öğrenmiş:

 “Altın nesnel bir değerdi, üretilen servetin dengiydi. Kâğıt, var olmayan bir servetin üzerine konmuş ipotektir, silahı da o serveti yaratması beklenen kişilere verir.”

Ancak edebi anlamda başarılı değil. Çok uzun söylevler metnin tonunu yükseltse de yapıt didaklik biçeminden kurtulamıyor. Ana karakterimiz Dangy’nin son ana kadar greve katılamaması derinliksiz ve nedensiz duruyor.

Yayıncılar tarafından kitabın başına konan önsöz, okurun düşünme sorumluluğunu elinden alıyor. Biz okur önsözlerle karşılaşmadan doğrudan metinle karşılaşsın isteriz. Ayrıca önsözün edebiyattan anlamayan bir reklamcı ağzıyla yazıldığını da söylemek gerekir.

Benim romana ilişkin son değerlendirmem tarihsel olarak önemli bir anlatı olsa ve önemli noktaları bulunsa da ilgi çekici konusuna rağmen niteliksiz bir yapıt.

Ayn Rand Kitapları

Ayn Rand, üretken bir yazar aslında ölümünden önce ve sonra yayımlanan birçok yapıtı var ancak Türkçe çevirisi bulunan ve ülkemizde satılan kitapları şunlar.

• 16 Ocak Gecesi
• Atlas Vazgeçti
• Ben
• Bencilliğin Erdemi
• Ego, Hayatın Kaynağı, Manası ve Haysiyeti
• Hayatın Kaynağı
• İhtiyacımız Olan Felsefe
• İşadamı İçin Felsefe
• Kapitalizm: Bilinmeyen İdeal
• Pınar
• Yaşamak İstiyorum
• Yeni Entelektüel İçin

Yararlanılan Kaynaklar

https://tr.wikipedia.org/wiki/Ayn_Rand